'Karın şişliğine ne iyi gelir?' sorusu, birçok kişinin merak ettiği bir konudur. Her insanda geğirti veya anüs yoluyla çıkarılan gazlar oluşur. Buna rağmen pek çok insan vücutlarında normal bir miktarda gaz olmasına rağmen aşırı derecede gaz ve şişkinlik hisseder. Birçok insan ortalama günde 14 defa gaz çıkarmaktadır. Karındaki gazı genellikle kokusuz olan karbondioksit, oksijen, nitrojen, hidrojen ve bazen de metan gazları oluşturmaktadır.
Gazın hoş olmayan kokusunun sebebi ise kalın bağırsaktaki bakterilerin oluşturduğu sülfür içeren az miktardaki gazlardır. Bağırsaklardaki gazın %1'den azı kokuyu oluşturan gazlardandır. Bunlar uçucu kısa zincir yağ asitleri, hidrojen sülfür, amonyak ve değişik uçucu amino asitlerdir.
Yemek borusu, mide, ince ve kalın bağırsaklardan oluşan sindirim sistemimizdeki gazın iki sebebi vardır. Bunlar:
Karbonhidrat içeren gıdaların pek çoğu gaz oluşmasına sebep olur. Buna karşın yağlar ve proteinler daha az gaz yapan gıdalardır.
ŞEKERLER: Gaz oluşturan şeker çeşitleri; raffinoz, früktoz, laktoz ve sarbitoldur.
Raffinoz: Fasulye bu kompleks şekeri içinde aşırı miktarda barındıran bir besindir. Lahana, karnabahar, Brüksel lahanası gibi bazı sebzelerin içerisinde de az miktarda bulunabilir.
Fruktoz: Normalde soğan, armut, enginar ve buğdayda bulunur. Ayrıca içeceklerde tatlandırıcı olarak kullanılır.
Laktoz: Sütteki tabi şekerdir. Peynir dondurma gibi ürünlerde bulunur. Ekmek ve mayonezde de bulunur.
Sorbital: Meyvelerde doğal olarak bulunan bir şekerdir. Elma, armut, erik ve şeftalide çok daha fazla miktarda bulunur. Aynı zamanda diyet gıdalarında, tatlandırıcılarda ve sakızlarda da bulunabilir. Bağırsaklarda iltahaba yol açan divertikülit, kron hastalığı gibi durumlarda ve bağırsak kanseri olan hastalarda karında şişkinlik görülebilir. Aynı zamanda aşırı yağlı gıda.
- NİŞASTA: Patates, mısır, pastalar, buğday ve bazı tatlılarda bulunan nişastanın bir kısmı kalın bağırsaktan geçip orada bakteriler tarafından yıkılarak gaz oluşturur. Pirinç gaz oluşturmayan tek nişasta çeşididir.
- LİF: Gıdaların birçoğu erimeyen veya eriyebilen lifler içerir. Eriyebilen lifler suda kolayca çözünür ve bağırsaklardan çok hızlı bir şekilde geçiş yapar. Kalın bağırsağa sindirilmeden gelip, burada gaz oluşumuna yol açarlar. Yulaf, bezelye, fasulye ve pek çok meyve eriyebilen lifler içermektedir. Erimeyen lifler ise bağırsaklardan hiç değişmeden geçer ve az miktarda gaz oluştururlar. Buğday, kepek ve bazı sebzeler bu tip lifleri içinde barındırır.
Aşırı karın şişkinliği genellikle bağırsak çalışma bozukluklarına bağlıdır. En sık olarak irritabl bağırsak sendromu veya spastik kolon denilen durumlarda oluşur. Bu kişilerde bağırsak çalışması bozulması ve bağırsak adelelerinde kasılmalar oluşmaktadır. Kalın bağırsağın splenik fleksura adı verilen dalak bölgesindeki kısmında gaz sıkışması oluşabilir. Bu duruma splenik fleksura sendromu denir. Karın üst kısımlarında, özellikle sol tarafta rahatsızlık, şişkinlik, adele spazmı ve ağrı ile kendini gösterir. Bağırsaklarda oluşan iltahaba yol açan divertikülit, kolon hastalığı gibi durumlarda ve bağırsak kanserlerinde karın şişliği oluşabilir. Aynı zamanda aşırı yağlı gıda yendiğinde mide boşalması gecikir ve bunu sonucunda kişiler fazla gaz oluşması olmadan da şişkinlik ve rahatsızlık hissedebilirler.
Karın şişliği (Gaz) nasıl tedavi edilir?
Belirli bir hastalık sonucu oluşmayan gazları geçirmek için diyet değişikliği, gerektiği zaman ilaç kullanılır ve hava yutmayı azaltmak gerekir. Gaz yapan gıdalar genellikle sebze, meyve, hububat ve süt gibi sağlıklı gıdalar olduğu için doktorlar genellikle bu gıdaların azaltılmasını isterler. Şişkinlik ve hazımsızlık hissini azaltmak için yağsız gıdalar yenmelidir. Böylece mide daha hızlı boşalır ve gaz bağırsaklara daha hızlı geçip ilerler. Gıdaların kişiler üzerinde gaz yapma etkisi kişiden kişiye değişiklik göstermektedir. Bu sebeple her kişiye ayrı diyet listesi hazırlanmalıdır. Gaz şikâyetleri diyet düzenlemeleri ile geçmiyorsa antiasitler, sindirim enzimleri, karbon preperatları, bağırsak çalıştırıcı ilaçlar kullanılabilir. Yutulan havayı azaltmak için sakız çiğnememek, yemekleri küçük lokmalar halinde ve yavaş yavaş yemek aynı zamanda sert şekerleme yememek gerekmektedir. Takma diş kullanan kişiler mutlaka çeneye oturan bir protez kullanmalıdır. Görüldüğü üzere gaz ve şişkinlik yakınmaları basit hazımsızlıklar şeklinde olabileceği gibi, bazı enzim eksiklikleri, iltihaplanmalar, kanser, yapışıklık gibi değişik birçok rahatsızlıktan da oluşmaktadır. Bu sebeple, bu tip rahatsızlıkları olanlar, eğer şikâyetleri uzun sürüyorsa ve sürekli olarak tekrar ediyorsa mutlaka doktora başvurmalıdır.
Karın şişliğini önlemenin yolları:
- Yemek yerken acele edilememelidir. Acele bir şekilde yenen ağır yemekler karnın şişmesine sebep olur. Dolayısıyla yemek yenirken sakin olunmalıdır. Bir öğünü bitirmek yaklaşık yarım saati bulmalıdır. Her lokma iyice çiğnenmelidir.
- Liflerin dozu iyi ayarlanmalıdır. Tam tahıllı besinlerden, sebze ve meyvelerden alınabilecek liflerin günde 25-30 gram arasında değişmesine özen gösterilmelidir. İyi bir sindirim olabilmesi için bu dozda lif gereklidir. Bu sayede karında şişlik oluşması engellenmiş olur.
- Et ve sebze tüketilmelidir. Sebzeler iyi sindirildiğinden ve hazmı kolaylaştırdığından karın şişliğini önlemek için ideal besinlerdir. Kuru sebzelerden ziyade balık, et, yumurta gibi gıdalar enerjiye dönüştükleri için midedeki hacmi arttırırlar.
- Tuz ölçülü olarak kullanılmalıdır. Tuzun şişirici etkisi vardır çünkü vücuttaki su miktarını tuz belirler. Bu yüzden tuz yerine doğal otlar ve limonları yemeklerde tercih etmek karındaki şişkinliği azaltmaya yardımcı olur.
- Doğru nefes alıp vermeye dikkat edilmelidir. Doğru şekilde nefes alıp vermek vücuttan toksinlerin atılmasına yardımcı olmaktadır. Dolayısıyla gün içerisinde mutlaka birkaç kez nefes egzersizi yapılmalıdır. Yavaş yavaş alınan nefes tüm vücutta hissedilmelidir.
Karın şişkinliğini önlemek için ne yiyip içilmelidir?
- Şişkinliğe en çok sebep olan besinlerden uzak durulmalıdır. Örneğin buğday yerine pirinç ve yulaf tercih edilmelidir. Sabah kahvaltılarında mısır gevreği yerine kepek tüketilmelidir. Kahvaltıda meyveli yoğurt tüketilebilir.
- Bol sebze meyve yiyerek ve sıvı tüketerek kabızlık önlenebilir. İhtiyaç hissedildiğinde tuvalete gidilmelidir. Tuvalete gitmemek sindirim sisteminin tıkanmasına sebep olabilir.
- Probiyotik besinler tüketilebilir. Bu tür besinler sindirim sistemindeki iyi ve kötü bakteri dengesinin ayarlanmasına yardımcı olur. Denge bozulduğunda sindirim sistemi yavaşlamaya başlar ve bağırsaklar gaz üretebilirler. Probiyotikler eczanede satıldıkları gibi yapılan doğal yoğurtları yiyerek vücuda girmesi de sağlanabilir.
- Potasyum vücudun sıvı dengesini düzeltmeye yardımcı olur. Elma, armut ve kayısı vücudun potasyum kaynaklarıdır. Bu meyvelerde aynı zamanda vücudun bağırsak hareketlerini düzenleyen pektin adı verilen liften de bol bulunur.
- Kiraz ve turunçgillerde karında şişkinlik yapmayan meyvelerdendir. Ananas şişkinliği geçirme de önemli rol oynar. Ananas içinde bulunan bromelin adlı enzim, sindirimi kolaylaştırır, mideyi rahatlatır ve gazı azaltır. Konserve ananastan ziyade taze ananas tavsiye edilir çünkü içerisinde daha fazla bromelin bulunmaktadır. Papa da denenebilir. İçerdiği papain adlı enzim özellikle ağır ve etli yemeklerden sonra sindirime iyi gelir.
Karın şişliğine ne iyi gelir sorusuna bu şekilde yanıt verilebilir.
